​زهد و ساده زیستی 

تکلّف گر نباشد خوش توان زیست تعلّق گر نباشد خوش توان مرد 

زهد و ساده زیستی، شرطی است که خداوند با پیامبران خویش مطرح نموده است؛ همان گونه که در دعای ندبه می‌خوانیم: «وَشَرَطْتَ عَلَیهِمُ الزُّهْدَ فِی دَرَجاتِ هذِهِ الدُّنْیا الدَّنِیةِ؛ و با آنها در درجه‌های این دنیای پست زهد را شرط نمودی. » 

ساده زیستی و بی رغبتی نسبت به جاذبه‌های دنیوی، افزون بر آنکه آدمی را از بسیاری از لغزشها و گناهان باز می‌دارد، رمز اصلی آرامش قلبی و شادابی روحی نیز می‌باشد. 

به تعبیر زیبای سعدی

بسیار ساده بود…. گاندی، این مرد هندو، وقتی می‌خواهد هند را رهبری کند و جمعیت هندوستان را از چنگال استعمار رها کند، چاره ای ندارد جز اینکه راه پیامبران را در پیش گیرد، یک زندگی ساده برای خودش انتخاب کند، پارچه ساده ای روی دوشش بیندازد و تمام دارایی اش یک بز باشد و بگوید من با همین می‌توانم زندگی کنم. 

روزی پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله به خانه دخترش زهراعلیهاالسلام وارد می‌شود و می‌بیند که او یک دستبند نقره در دست دارد و پرده الوانی را از در آویخته است؛ به علامت اعتراض برمی گردد. حضرت زهرا که از خلق و خوی پدر بزرگوارش آگاه بود، فوراً دستبند را از دست درآورد و پرده را هم از در کند و آنها را خدمت پدر بزرگوارش فرستاد و پیغام داد که در هر راه که خودتان صلاح می‌دانید، مصرف فرمایید. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نیز فوراً همه آنها را به اصحاب صفّه بخشید. » [۱] 

مقام معظم رهبری از وانهادن ساده زیستی و روی آوردن به مصرف گرایی با عنوان «بلای جامعه» یاد کرده و می‌فرماید: «برای جامعه بلای بزرگی است که میل به مصرف، روز به روز در آن زیاد شود، و همه به بیشتر مصرف کردن، بیشتر خوردن، متنوّع خوردن، متنوّع پوشیدن و دنبال نشانه‌های مد و هر چیز تازه برای وسایل زندگی و تجملات آن رفتن، تشویق بشوند. » [۲] 

باید اذعان داشت که در عصر حاضر، نقش الگویی حضرت زهراعلیهاالسلام درباره زهد و ساده زیستی بیش از هر زمان دیگر آشکارتر است و ما بیش از پیش به تأثیرپذیری از این الگوی مبارک نیازمندیم؛ چرا که در هیچ روزگاری به اندازه روزگار ما، انسانها در برابر انواع جاذبه‌های رنگارنگ دنیا و انبوه کالاهای مصرفی آن قرار نگرفته اند؛ در نتیجه، در هیچ زمانی همانند این عصر و زمان، دلهای آدمیان - به واسطه تعلّق به این دستاوردهای تمدّن مادّی و تکنولوژی - گرفتار اضطراب و دلهره و تشویش نشده است. 

پیام ساده زیستی حضرت زهراعلیهاالسلام، پیام آسودگی خاطر، آرامش و صفای روحی است که امروزه می‌تواند به عنوان یکی از عوامل نجات آدمیان از این گرداب دل بستگیها به شمار آید. 

از سلمان فارسی چنین نقل شده است که می‌گوید: «روزی حضرت فاطمه علیهاالسلام را دیدم که چادری وصله دار و ساده بر سر داشت. در شگفتی ماندم و گفتم: عجبا! دختران پادشاهان ایران و قیصر روم بر تختهای طلا می‌نشینند و پارچه‌های زربافت به تن می‌کنند؛ وه که این دختر رسول خداست! نه چادرهای گران قیمت بر سر دارد و نه لباسهای زیبا! 

فاطمه علیهاالسلام پاسخ داد: «ای سلمان! خداوند بزرگ، لباسهای زینتی وتختهای طلا را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است. » 

حضرت زهراعلیهاالسلام سپس خدمت پدر رفت و شگفتی سلمان را مطرح کرد و فرمود: «ای رسول خدا! سلمان از سادگی لباس من تعجب نمود. سوگند به خدایی که تو را مبعوث فرمود، مدت پنج سال است فرش خانه ما پوست گوسفندی است که روزها بر روی آن شترمان علف می‌خورد و شبها بر روی آن می‌خوابیم. و بالش ما چرمی است که از لیف خرما پر شده است. » [۳] 

ناگفته نماند که گرچه در عصر حاضر نمی توان همانند حضرت زهراعلیهاالسلام زندگی کرد و ساختار ساده زیستی را براساس ساده زیستی ایشان پی ریزی نمود، اما در این زمان نیز می‌توان ساده زیستی را متناسب با مقتضیات روز تبیین نمود و براساس آن، زندگی پاکیزه ای بنا کرد؛ زندگی ای که در آن از زیاده روی در مصرف و انباشتن کالاهای غیر ضروری و پرورش نیازهای کاذب خبری نیست و تنها براساس نیازمندیهای راستین انسان استوار است. 

———-

[۱]: (۲۶). احیای تفکر اسلامی، شهید مطهری، صدرا، تهران، چاپ بیست و یکم، ۱۳۸۳، برگرفته از صفحات: ۹۰، ۹۱، ۹۵، ۹۷ و ۹۸. 

[2]: (۲۷). خطبه‌های عید فطر، ۱۵ آذر ۱۳۸۱، به نقل از باربی، اکبر مظفری، شاکر، قم، ۱۳۸۴، چاپ اوّل، ص ۱۱۴ و ۱۱۵. 

[3]: (۲۸). ر. ک: بحار الانوار، ج ۸، ص ۳۰۳؛ به نقل از: نهج الحیاة، ص ۱۴۴ و ۱۴۵.